Monitoren van gebouwen: van realtime inzicht naar slimme actie

Door: STARC op 3 juli 2025

Van energievoorziening en brandmeldsystemen tot liften en luchtbehandeling, een gebouw is allang geen statisch object meer, maar een dynamisch geheel. En net zoals je bij een vliegtuig elk onderdeel wilt monitoren, geldt dat óók voor gebouwen. Maar hoe doe je dat effectief? En belangrijker: wat levert het je op?

We spreken erover met Arjan de Bruijn, business analist en architect bij STARC. Hij deelt zijn kijk op gebouwmonitoring vanuit de praktijk: over samenwerking, eigenaarschap en het belang dat monteurs en beheerders vanaf dag één betrokken zijn.

Wat betekent het monitoren van gebouwen écht?

“Monitoren is meer dan een melding krijgen als iets stukgaat,” stelt Arjan. “Het gaat om het realtime, van seconde tot seconde, meten en analyseren van alle kritische installaties. Denk aan brandbeveiliging, inbraakdetectie, energieverbruik en ook liften en roltrappen.”

In de praktijk blijft monitoring vaak hangen bij storingsmeldingen. Pas als iets uitvalt, wordt er ingegrepen. Maar dat is reactief. Arjan pleit voor een proactieve, datagedreven aanpak: continu meten, interpreteren en anticiperen. Dat begint bij ruwe data. “Je moet eerst begrijpen wat er gebeurt, voordat je kunt sturen op KPI’s of dashboards. Te vaak worden die gebouwd zonder inzicht in de herkomst en betekenis van de data.”

Om te bepalen wat je precies wilt meten, adviseert Arjan te starten met een functionele analyse op basis van RAMS (Reliability, Availability, Maintainability, Safety) en FMECA (Failure Mode, Effects and Criticality Analysis). “Zo breng je risico’s, faalmechanismen en verantwoordelijkheden in kaart, zodat je gericht kunt kiezen welke signalen je nodig hebt om veilig en efficiënt te beheren.”

Voorspellen in plaats van reageren

Realtime monitoring betekent dat je afwijkingen direct detecteert. Denk aan een plotselinge temperatuurstijging in een technische ruimte, een lift die ongebruikelijk veel energie verbruikt of een CO₂-niveau dat structureel te hoog is in vergaderruimtes. Door dit soort signalen op tijd te herkennen, voorkom je escalaties en verhoog je veiligheid, comfort én efficiëntie.

Met realtime monitoring verschuift gebouwmonitoring van reactief naar voorspellend. Je ziet patronen die voorafgaan aan storingen. Deze inzichten helpen assetbeheerders niet alleen sneller te reageren, maar ook beter vooruit te kijken.

“Monitoring is geen doel op zich,” aldus Arjan, “maar een fundament voor slimmer beheer. En dat begint bij inzicht. Niet bij het dashboard, maar bij de data eronder.”

Waarom is monitoring zo belangrijk?

Monitoring helpt organisaties om niet alleen te reageren, maar vooral om de regie te pakken. Of het nu gaat om de constructieve veiligheid van een gebouw, het optimaliseren van energieverbruik of het verbeteren van comfort: monitoring maakt prestaties meetbaar en dus stuurbaar.

“Als asset owner of beheerder wil je weten wanneer installaties zich anders gedragen dan normaal,” vervolgt Arjan. “Bijvoorbeeld als de retourtemperatuur van een luchtbehandelingskast structureel afwijkt, of als het piekvermogen de contractgrens nadert. Zulke signalen geven je de kans om bij te sturen voordat het problemen oplevert.”

Wat zijn de KPI’s die er echt toe doen?

Om gericht te kunnen monitoren, moet je weten wáár je op stuurt. Volgens Arjan zijn dit de vijf belangrijkste KPI-categorieën die in de praktijk het verschil maken:

• Constructieve veiligheid. Verplaatsing (mm), scheurwijdte en trillingsniveau;
• Energie. Totaalverbruik en piekvermogen (voor contractbeheer);
• Binnenklimaat. CO₂-niveaus en temperatuur;
• Bezetting en gebruik. De werkelijke bezettingsgraad van vergaderruimtes;
• Compliance en risico. Uptime, grenswaarden en contractuele eisen.

Deze KPI’s helpen om comfort te verbeteren, kosten te verlagen, CO₂-uitstoot te reduceren én risico’s te beperken.

Van losse tools naar geïntegreerd inzicht

In de praktijk komt Arjan veel situaties tegen waarin monitoring is opgebouwd uit losse systemen. In controlrooms zie je dan verschillende schermen met elk hun eigen interface, kleurgebruik en logica. “Die versnippering maakt het lastig om snel en goed te handelen,” legt hij uit. “De systemen zijn vaak heel technisch gerealiseerd, maar niet afgestemd op de werkprocessen van eindgebruikers.”

De oplossing? “Werk vanuit het einddoel en begin met de gebruiker. Welke informatie is écht nodig om beslissingen te nemen? En hoe bied je die overzichtelijk aan?” Arjan pleit voor standaardisatie en modulariteit: “Denk groot en start klein. Ontwerp systemen op basis van datastandaarden en werk toe naar een ‘single pane of glass – één centraal scherm dat alle informatie overzichtelijk samenbrengt.”

Vooruitblik: welke technologie maakt het verschil?

De technologische ontwikkelingen gaan snel. Arjan ziet met name impact in vier gebieden:ons op. We denken graag met je mee – praktisch, doelgericht en samen met jouw team.

• Edge-devices met AI functionaliteit. Lokaal slimme verwerking, minder cloudafhankelijkheid;
• Digital twins gekoppeld aan BIM. Visuele simulatie van what-if-scenario’s;
• LoRaWAN/5G private netwerken. Ideaal voor het retrofitten van bestaande gebouwen;
• Predictive maintenance met machine learning. Van reactief naar voorspellend onderhoud.

“Monitoring is straks niet alleen techniek, maar integraal onderdeel van compliance, duurzaamheid en strategisch vastgoedbeheer,” aldus Arjan.

Monitoring begint bij mensen, niet bij technologie

Arjan benadrukt dat effectieve monitoring staat of valt met de juiste aanpak. Dit zijn volgens hem de belangrijkste succesfactoren:

• Betrek monteurs en beheerders vanaf dag één. Zij kennen de installaties het beste en herkennen afwijkingen vaak als eerste;
• Begin met de vraag, niet met de techniek. Welke inzichten wil je hebben en beslissing wil je kunnen nemen? Dát bepaalt welke data je nodig hebt;
• Leg eigenaarschap van data en algoritmen contractueel vast. Voorkom afhankelijkheid van leveranciers en behoud controle én kennis over je systeem;
• Richt een responsproces in. Data zonder opvolging is waardeloos. Zorg dat duidelijk is wie wanneer handelt;
• Reserveer budget voor analyse en optimalisatie. Hardware is slechts het begin. De waarde zit in wat je met de data doet en elke dag een beetje beter wordt;
• Kies voor modulaire, koppelbare systemen. Zo blijf je flexibel en voorkom je vendor lock-in.

Plan een adviesgesprek met Arjan

Benieuwd hoe je dit binnen jouw organisatie aanpakt? Spar vrijblijvend met Arjan over het monitoren van gebouwen.

Plan een adviesgesprek